Modül 5: Yatırım: Risk ve Getiri
Başlarken
Pazara satmak üzere götürdüğümüz yumurtaları kayalarla aynı sepete koymayız değil mi? Peki tüm yumurtaları aynı sepete koyar mıyız?
Finansın en temel alegorilerinden birisi “tüm yumurtaları aynı sepete koyma” der. Bu alegori bize yatırımların iki temel boyutunu birlikte düşünmenin ne kadar önemli olduğunu anlatmak için kullanılır. Bunlar risk ve getiridir. Yatırımları değerlendirirken ilk planda (ve sıklıkla sadece) getiri boyutunu düşünürüz. Oysa yatırım analizinin en az getiri kadar önemli ikinci boyutu risk boyutudur ve kesinlikle göz ardı edilmemelidir. Tüm yumurtaları koyduğunuz sepeti düşürürseniz tüm yumurtaları kaybedip aç kalabilirsiniz. Oysa yumurtaları farklı sepetlere koyarak riski dağıtmış olursunuz. Bazı yumurtalar kırılır ama sağlam kalan yumurtalar da olacaktır.
Bu hafta tasarruf ve birikimlerimizi değerlendirebileceğimiz yatırım alternatifleri ile, yatırımın mutlaka bir arada değerlendirilmesi gereken risk ve getiri boyutlarını karşılıklı etkileşimleri çerçevesinde anlamaya çalışacağız.
Yatırım, getiri amacıyla belli miktar varlığın bir alana, bir varlığa tahsisidir.
Yani “yumurtlasınlar, ben de o yumurtaları pazara götürüp satayım ve para kazanayım” diye düşünerek bir kaç tavuk almak bir yatırımdır.
Her yatırımda küçük veya büyük riskler vardır. Bir tilkinin tavukları kapması olasılığı, arzın artması nedeniyle yumurta fiyatlarının düşmesi olasılığı gibi durumlar tavuk yatırımının risklerini oluştururlar.
Etkinlik 1
Küresel finansal ve reel piyasalarda tasarruflarımızı tahsis ederek farklı risk gruplarında farklı ölçülerde getiri elde edebileceğimiz (ama aldığımız riskin boyutuna göre zarar da edebileceğimiz) pek çok yatırım alternatifi vardır. Ülkemizde bir tasarrufçunun parasını yatırabileceği başlıca alternatifleri bu etkinlikte ele alacağız.
Adım 1: 1. Hafta paylaştığımız “finans terimleri” dokümanını hatırlıyor olmalısınız. Şimdi bu dokümanı bir kez daha gözden geçirerek tüm kavramları hatırlayalım; eğitim süresince kullandığımız bu kavramların ne kadar pekiştiğini görelim ve özellikle yatırım, getiri ve risk kavramları yani bu haftanın konusu ile ilgili kavramları da tazelemiş olalım.
Adım 2: Gelin şimdi kitabın ortasından bir okuma yapalım. Bazen bir şeyi öğrenirken olumsuz örneklerden yararlanmak daha akılda kalıcı olabiliyor. Yatırım yaparken günümüzde sıklıkla yapılan yanlışlardan dem vuran makaleyi okumak için tıklayınız.
Adım 3: Şimdi de yatırım yaparken dikkat etmemiz gerekenlerin açıklandığı yazıyı okumak için tıklayınız.
Etkinlik 2
Bu etkinlikte yatırımların getiri ile birlikte ayrılmaz bir boyutu olan “risk” kavramını tanımlayacağız ve yatırım alternatiflerini değerlendirirken göz önüne alınması gereğinin ne kadar kritik olduğunu kavramaya çalışacağız: Önce bir anekdot: Bir şehir (ya da kampüs) efsanesine göre bir işletme okulunda hoca bir gün öğrencilerine tek soruluk bir sınav yapar. Soru şudur : “risk nedir?”. Soruya tüm öğrenciler kendilerince cevap verip düşük veya yüksek notlar alırken tek bir öğrenci tam puan almıştır. O öğrenci sınav kağıdının ortasına sadece iki kelime yazıp vermiştir: “risk budur!”. Öğrenci öyle bir yatırım yapmıştır ki ya “0” ya da “100” alacaktır. Ve sınavdan sadece bu öğrenci 100 tam puan alır. Yatırımlarda da risk almak buna benzer. Ne kadar çok risk alırsanız hem kayıp hem de kazanç potansiyeliniz o kadar artar. Çünkü risk genel anlamda gerçekleşenin beklenenden sapması olasılığıdır. Hem yukarı hem de aşağı yönlü sapmadan bahsediyoruz burada. Örneğin ayda 1000 yumurta üretip satmayı bekliyoruz. Ancak “tilki riski”nin realize olup tavuklarımızın yarısını telef etmesi neticesinde gerçekleşen üretim beklenenin yarısı kadar olacaktır. İşte bu riskin aşağı yönde realize olmasıdır. Yatırım kararı verirken öncelikle yatırım araçlarının risk analizleri iyi yapılmalı ve buna ilaveten de yatırımcı kendi risk profilini, yani riske karşı tutumunu belirlemelidir. Tuttuğunuz takım maç kaybettiğinde nasıl reaksiyon gösteriyorsunuz? Bu, yatırımda kaybettiğinizde de nasıl reaksiyon göstereceğinizin ipuçlarını içerebilir.
Adım 1: Yatırımcının risk profili çıkarmasının önemini vurgulayan şu iki kısa videoyu izleyelim ve 3. bağlantıda verilen kısa dokümanı okuyalım:
Yatırım Kararı ve Risk Girişimi
Adım 2: Kendi risk profilinizi görüp yatırım önerisinde bulunan aşağıdaki bağlantıda yer alan Risk Getiri Profili formunu doldurun ve sonuçları kendi yorumlarınızı, katıldığınız ve katılmadığınız yönleri de ekleyerek mertugrul@anadolu.edu.tr’den konu satırına H5E2A2 yazarak paylaşın.
Adım 3: İnternette sörf yaparken muhtemelen hepimizin karşısına yüksek getiri vaadiyle forex dediğimiz yabancı para (döviz) piyasalarında alım satım yapmamızı öneren reklamlar çıkıyordur. Bu piyasalar gerçekten de “kaldıraç” dediğimiz faktör nedeniyle yüksek kazanç potansiyeli taşır. Ancak bu reklamlarda pek söylenmeyen bir gerçek daha var ki o da bu piyasaların yapılacak kaldıraçlı işlemler nedeniyle bir anda yatırımınızın tamamını kaybetme olasılığını, dolayısıyla çok yüksek bir riski barındırıyor olmalarıdır. Yani temel formüle geri döndük. Ne kadar getiri potansiyeli, o kadar risk. Şimdi riskli yatırım dediğimizde verebileceğimiz en güzel örnek olan forex piyasasında kaldıraç kavramı ile bundan kaynaklanan yüksek getiri potansiyeli ve yüksek riski açıklayan şu kısa videoyu izleyelim.